Remleiding Felsen, Welk Type? (SAE? DIN? Single? ISO?)

Tijdens de voorbereidingen van de volgende grote aanpak stond ik versteld van hoe absurd ingewikkeld het was voor mij om uit te zoeken welk type fels er op de remleidingen van mijn Daf zit. Er heerst nog meer tegenstrijdige informatie dan op het informatiebord van Utrecht Centraal. En het gaat nergens over, want zoveel verschillende remleiding systemen zijn er niet.

Toen zelfs een online winkel voor remleidingen en toebehoren niet eens wist over het bestaan van een bepaald type fels, besloot ik maar dit artikel te schrijven. Ik, als professioneel prutser zou niet beter moeten weten dan een professional.

Dus, voor iedereen die nog ooit aan het uitzoeken is welke felsranden je nou in het systeem hebt zitten, ik heb voor je door de bagger geploeterd.

Wat is een fels rand?

Omdat er op een remleiding flink wat druk staat, moet er een randje zijn aan het uiteinde van een leiding die ervoor zorgt dat de ‘knelmoer’ ofwel wartel, ofwel nippel, dat ding op zijn plaats kan houden zodat die leiding er niet uit plopt bij de eerste beste rem actie.

Omdat de wereld het nooit ergens over eens kan zijn, bestaan er meerdere type felsranden.

De Verwarring Begint

Wanneer men zoekt naar welke typen felsen er zijn, komt men vaak videos of artikels tegen die het maar over drie typen hebben:

1. Een single flare
2. Een double flare
3. Een bubble flare

En daar moet je het mee doen. Klinkt makkelijk zou je zeggen. Dit gaat vaak gepaard met de volgende afbeelding:

Ik heb er gelijk maar even een kruis doorheen gezet, want dit slaat nergens op. Om te beginnen zou de Single Flare links eigenlijk helemaal niet voor moeten komen in de terminologie van remsystemen. Want het wordt nooit gebruikt simpelweg omdat zo’n fels rand niet tegen hoge druk bestand is. Je kan er net zo goed een Gardena koppeling naast zetten. Daarnaast, de “ISO Bubble Flare” klopt geen ene yota van. Die doorsnede die je ziet is namelijk niet van ISO, maar van SAE. En daar zit een behoorlijk verschil in.

Dit zijn de typen felsranden of “flares”

Dus welke felsranden zijn er nou? Dit is het enige:

Er zijn eigenlijk maar twee typen remleidingen, waarvan er één een variatie kent.

1. DIN/ISO
   Eigenlijk wordt dit alleen maar DIN genoemd. Ik heb zelf geen idee waarom het ook ISO genoemd wordt. Dit is altijd een enkele fels, wat betekend dat het een bolvormige/paddenstoel vorm heeft. Waar het grote verschil in zit bij DIN en SAE, is dat bij DIN de onderkant vlak is. Daarom is die afbeelding eerder in dit artikel ook gewoon helemaal fout. Want de doorsnede die daar getekend is, is dat van een Single SAE fels. Duidelijk te zien aan de taps-lopende onderkant. Een hoop videos op Youtube en een hoop websites leggen dit niet uit, waardoor ik zelf op het punt stond om een DIN felsset te bestellen, omdat ik dacht dat er maar één soort “bubbel” fels bestond. Vergeet dan ook de “bubble” benaming voor dit soort felsranden. Want dat is puur een volks benaming die zowel aan DIN alswel aan SAE single felsranden wordt gegeven.
2. SAE enkel
   Deze fels lijkt op de DIN fels, maar heeft een taps-lopende onderkant. Hier ontstaat blijkbaar een hoop verwarring door. Omdat dit type amper benoemt wordt, denkt men al snel dat deze fels een DIN fels is. En andersom, wanneer iemand het heeft over een enkele fels of “Single Flare”, dan is het niet duidelijk of dat nou over de juiste SAE fels gaat, of over die simpele trompetvorm voor lage druk leidingen.
   Met remleidingen, een “single” fels betekent dat er voor het persen één handeling nodig is, terwijl bij een “double” fels twee handelingen nodig zijn.
3. SAE dubbel
   Dit is blijkbaar de meest voorkomende fels op moderne auto’s, en is de tweede stap na het maken van een enkele SAE fels rand. Het dak van de bubbel wordt naar binnen geduwd waardoor je ook een trompetvorm krijgt, die alleen vele malen sterker is dan de simpele “enkele” fels voor lage druk leidingen. Deze fels kan je maken met de meeste goedkope felssets.

Zo zocht ik dus een SAE felsset die een enkele SAE fels kon persen. Ik dus mailen met een webshop die spul daarvoor verkoopt, met de vraag of een bepaald stuk gereedschap voor SAE felsen dit kon maken. Wordt mij vervolgens doodleuk verteld dat enkele SAE felsen niet bestaan en dat ik dubbel nodig heb. Dit terwijl ik notabene deze foto toestuurde met mijn bericht:

Dus in mijn reactie leg ik even haarfijn de nadruk op dat ik deze felsrand nodig heb, en niet de dubbele. Niet die DIN, niet die ISO, niet de SENSEO, gewoon deze. Intussen kwam ik gelukkig heel toevallig een video tegen van het gereedschap dat ik op oog had, waarin iemand liet zien dat deze inderdaad de enkele SAE- zoals hierboven- kan persen. Na de tool al besteld te hebben, kreeg ik nog een reactie waarin werd verteld dat hij nog nooit van een enkele SAE had gehoord.

Hij werkt voor een winkel die zich specialiseert in remsystemen, mind you.

Uiteindelijk raadde hij mij een set aan waarvan hij het idee had dat die mogelijk in de buurt kwam van wat ik wilde. Raad eens welke set dat was? Diegene waar ik in mijn eerste email al over vroeg of het zou werken, en die ik intussen allang had besteld omdat ik er zelf al achter was gekomen dat het gewoon de juiste set was.

Achja, het geeft mij in elk geval hoop, dat als ik ooit alles verpruts in het leven, ik nog altijd ergens in de klantenservice kan gaan werken als dit de standaard is. (even voor de duidelijkheid, dat is niet denigrerend bedoeld naar mensen die wel netjes weten waar ze het over hebben, want ik deed dat werk vroeger ook)

Maar dit soort lui dragen alleen maar bij aan de verwarring. Want zelfs als je weet welke felsrand er op de leiding zit. Is het mede door dit soort lui gissen naar het volgende:

Welke Felsset?

Je kent ze wel, de goedkope- of in elk geval redelijk betaalbare felssets die je op elke webshop kan vinden en nog net niet bij de groenteboer te halen zijn:

Dit zijn zogeheten “double flaring kits” of gewoon in z’n Nederlands: een dubbele fels set.

Deze setjes zijn bedoeld om -zoals de naam het aangeeft- dubbele felsranden te persen. Dat zijn die omgeslagen trompet-vormige randen zoals hier rechts.

Het werkt zoals volgt; met een adapter stukje pers je eerst de leiding in een bubbel vorm. Daarna pers je de leiding nogmaals in zonder adapter zodat de bubbel ingedrukt wordt. Je hebt dan een dubbele fels rand.

Vrij duidelijk lijkt me. Echter! In de handleiding staat ook deze informatie:

Even vertaald: “Om een enkele fels rand te maken, dient u de stappen hierboven te volgen zonder adapter.” Wat je hiermee krijgt is die trompetvorm zonder de omgeslagen rand. Je weet wel, de single flare die eigenlijk niet in remsystemen benoemd mag worden. Qua benaming klopt het. Maar, laat het nou net zo zijn dat die “bubble” flares die je hierboven zag, officieel ook single flares heten. Deze twee mogen absoluut niet verward worden.

Technisch gezien zouden deze sets een SAE single (bubbel) flare kunnen maken wanneer je alleen stap 1 volgt en de leiding bol perst met de adapter. Echter zal je zien dat het resultaat niet helemaal hetzelfde oogt tegenover een originele leiding:

Om deze reden worden dit soort felssets nooit verkocht met de benaming dat ze enkele SAE felsranden kunnen maken. Maar omdat de trompetvormige “single flare” voor brandstofsystemen wel gemaakt kan worden, staat deze mogelijkheid wel omschreven in de handleiding, ondanks dat de set wordt aangeprezen als een remleiding felsset. Het zou een rem- en brandstofleiding felsset moeten heten. Maarja, lange benaming hé. Helaas zijn er een aantal mensen op Youtube die beweren dat dit soort setjes de correcte SAE rand persen. Dat is dus niet zo. Zal het werken? Vast wel. Zo heb ik van een aantal mensen gehoord dat zij prima remsystemen hebben weten te maken met een soort-van SAE felsrand. Maar voor de perfectionist als ik, is dit officieel niet juist. En kán het gaan lekken wanneer je het niet helemaal goed doet. Immers gaat dit om het remsysteem.

Dus, omdat ik dat niet wilde, kocht ik even de juiste set. Het betrof een DRAPER D23312 felsset.

Naast het feit dat dit ding een ergonomisch genot is om mee te werken t.o.v. de goedkope sets waar ik mijn halve klauwen mee beknel, heeft deze set ook de instructies die je mag verwachten van een echte remleiding felsset:

Zie? Dit is wat een Single Flare hoort te zijn, en waarvan die helpdesk meneer niet eens wist dat het bestond.

De “Operation 1” kant van de adapter perst inderdaad een perfecte SAE Single felsrand.

Negeer even het geoxideerde test stukje. Het gaat hier om de vorm. Even ter vergelijking met de “single” fels met de goedkope felsset;

Links is de goedkope set. Rechts is de DRAPER D23312. Let hoe groot het gat van de monding ook is.

Als je het echt vlot wil maken, of gewoon sowieso de juiste set wilt hebben, dan heb je altijd dit nog:

Deze set is eigenlijk de crème de la crème onder het felsgereedschap. Gewoon simpelweg omdat het nóg vlotter te gebruiken is en werkelijk alle soorten en maten erop zitten die mogelijk voorkomen in een auto. ‘t kost echter minstens €200,- wat een beetje jammer is voor een eenmalig remleiding klusje. Maar qua kwaliteit, ligt deze gelijk aan de set die ik gekocht heb.

Dan heb je nog de wartelmoeren

Wanneer je er eindelijk achter bent welk soort type leiding en gereedschap je hebt, sta je vervolgens voor het laatste raadsel; welke wartelmoer er nodig is.

SAE staat voor Society of Automotive Engineers. Wat een Amerikaans instituut is.
DIN staat voor Deutsches Institut für Normung. Wat, zoals je kan raden, Europees is.

Erg logisch dus dat mijn Daf een SAE fels gebruikt…

Echter, op de leidingen van mijn Daf zitten wartels met een metrisch draad. M10x1 welteverstaan, waarvoor de 1 staat voor de spoedafstand van het schroefdraad. Naast metrische wartels zijn er namelijk ook imperische varianten met een maten zoals negen-drie-achtste-miljard-halve-voet-en-vijf-inch-tweede-tot-de-macht-zevende-kiwi.

Het is vrij logisch om aan te nemen dat SAE leidingen een imperische wartel vereist. Niet dus. De felsrand staat volledig los van het soort schroefdraad.

Hetgeen wat belangrijk is, is het uiteinde van de wartel die tegen de felsrand aan komt. Omdat SAE een schuine onderkant heeft, dient het gat in de moer ook dusdanig schuin af te lopen. En idem, omdat DIN een platte onderkant heeft, dient de moer daarvoor juist ook plat te zijn.

Links (dubbel) SAE, rechts DIN/ISO

 

Dit zou DIN moeten zijn.

Dit zou SAE moeten zijn.

Makkelijk toch?

Nou, zie voor M10x1 maar eens een SAE wartel te vinden. Ze bestaan, en zijn het beste te vinden onder de naam “ATE flare nut” Maar ze worden amper verkocht. 99 van de 100 keer moet je het doen met de wartelmoer die voor DIN zou moeten zijn. Toch lijkt het alsof de DIN wartelmoer een soort-van hybride is tussen de SAE en DIN moer omdat er wel een lichte radius zit in de monding van de moer. Iets wat een werkelijke DIN moer eigenlijk niet echt heeft.

Omdat naar verluid veel auto’s een dubbele SAE fels gebruiken, vond ik het vrij apart dat ik alleen maar een DIN-achtige wartel kon kopen. Dus ik heb het de webshop maar eens gevraagd, en hun antwoord was:

 

Dat dus. Niks. Ze zullen wel gedacht hebben, “is er verschil dan?”

Maar nu komt het mooie. Ik dus even kijken naar de wartelmoeren die gebruikt zijn op de originele DAF leidingen, en warempel! Ze hebben ook niet die schuine SAE monding, maar in plaats daarvan ook die DIN-achtige vorm. Terwijl er overduidelijk een enkele SAE fels op de leiding zit.

Dus, mijn Nederlandse Daf heeft een Amerikaanse felsrand, in een Duitse wartel, met een metrisch draad. Mijn remsysteem is meer multicultureel dan Rotterdam West. Het zal wel werken dan gok ik. Maar of het ook zo is moet ik nog maar achter komen.